CIL 2.5, 900

Dating

written: 20 CE

Text

A(nte) d(iem) IIII Eid(us) Dec(embres) in palatio in porticu qua(e) est ad Apollinis [scribendo] / adfuerunt M(arcus) Valer(ius) M(arci) f(ilius) Lem(onia) Messal(l)inus C(aius) Ateius L(uci) f(ilius) Ani(ensi) Capito Sex(tus) Pom[p(eius) Sex(ti) f(ilius)] / Arn(ensi) M(arcus) Pomp(eius) M(arci) f(ilius) Ter(etina) Priscus C(aius) Arrenus C(ai) f(ilius) Gal(eria) Gallus L(ucius) Nonius L(uci) f(ilius) Pom(ptina) A(sp)r(e)n[as q(uaestor) M(arcus)] / Vinicius P(ubli) f(ilius) Pob(lilia) q(uaestor) quod Ti(berius) Caesar (!) Aug(usti) f(ilius) Aug(ustus) pontifex maxmus tribunic(ia) potest(ate) XXII co(n)s(ul) III desig(natus) [IIII] / ad senatum rettulit qualis causa Cn(aei) Pisonis visa esset et an merito sibi mortem conscisse vide[retur] / et qualis causa M(arci) Pisonis visa esset cui relationi adiecisset uti precum suarum pro adulescente m[emor] / is ordo esset (!) qualis causa Plancinae visa e[s]set pro qua persona quid petisset et quas propter causa[s ex]/posuisset antea et quid de Visellio Karo et de Sempronio Basso comitibus Cn(aei) Pisonis patris iudicaret / senatus d(e) i(is) r(ebus) i(ta) c(ensuerunt) senatu populuq(ue) R(omanum) ante omnia dis immortalibus gratias agere quod ne/fari(i)s consili(i)s Cn(aei) Pisonis patris tranquillitatem praesentis status r(ei) p(ublicae) quo melior non pote / t quo{d} beneficio principis nostri frui contigit turbar passi non sunt deinde Ti(berio) Caesari Aug(usto) / principi nostro quod earum rerum omnium quae ad explorandam veritatem necessariae / fuerunt copiam senatu fecerit cuius aequitatem et patientiam hoc quoq(ue) nomine admirari {se} / senatum quod (!) manfestissm(a) sint Cn(aei) Pisonis patris scelera et ipse de se supplicium sumpsisset / nihilominus causa(m) eius cognosci voluerit filiosque eius arcessitos (h)ortatus sit ut patris sui / causam defendere(n)t ita ut eum quoq(ue) qui ordinis senatori(i) nondum esset ob eam rem introduci in / senatum vellet et copiam utr(i)q(ue) dicendi pro patre et pro matre ipsorum et pro M(arco) Pison faceret / itaque cum per aliquo dies acta causa sit ab accusatoribus Cn(aei) Pisonis patris et ab ipso Cn(aeo) Pisone (!) / recitatae epistulae recitata exemp{u}laria codicillorum quos Germanicus Caesar Cn(aeo) Pisoni / patri scripsisset producti testes quoiusque {ii} ordinis sint (!) arari singularem moderation/em patientiamq(ue) Germanici Caesaris evicta(m) esse feritate morum Cn(aei) Pisonis patris atq(ue) ob id / morientem Germanicum Caesarem quoius mortis fuisse caus{s}am Cn(aeum) Pisonem patrem ipse / testatus sit non inmerito amicitiam ei renuntiasse qui cum deberet meminisse adiutorem se / [datu]m esse Germanico Caesari qui a principe nostro ex auctoritate huius ordinis ad rerum / [tra]nsmarinarum statum componendum missus esset desiderantium praesentiam aut ipsius / [Ti(beri) C]aesaris Aug(usti) aut filiorum alterius utrius neclecta maiestate{m} domus Aug(ustae) neclecto et/[iam] iure publico quod adlet(us) pro co(n)s(ule) et ei pro co(n)s(ule) de quo lex ad populum lata esset ut in qua(mcum)q(ue) / provinciam venisset mus ei imperium quam qui eam provinciam proco(n)s(ule) optine/[ret e]sset dum in omni re mus imperium Ti(berio) Cae(s)ar Aug(usto) quam Germ(anico) Caesari esset ta/[mqua]m ipsius arbitri(i) et potestatis (!) esse deberent ita se in (!) provincia{m} Syria{m} fuerit gesserit / [bellum] {cum} Armeniacum et Part(h)icum quantum in ipso fu{er}it moverit quod neq(ue) ex mandatis / [principi]s nostri epistulisq(ue) frequentibus Germanici Caesaris cum is abesset Vononem qui sus/[pectus reg]i Part(h)orum erat longius removeri voluerit ne profugere ex custodia posset id qu(od) / [fecit e]t conloqui quosdam ex numero Armeniorum malos et audaces cum Vonone passus / [sit ut pe]r eosdem tumultus in Armenia{m} excitaretur ac Vonone(s) vel oc(c)iso vel pulso rege Ar/[meni]ae quem Germanicus Caesar ex voluntate patris sui senatus(que) regem ei genti dedisset (!) occu/[par]et eaq(ue) magnis muneribus Vononis corrupts fecerit bellum etiam civile excitare cona/[tus s]it iam pridem numin divi Aug(usti) virtutibusq(ue) Ti(beri) Caesaris Aug(usti) omnibus civi belli{s} sepu/[ltis ma]lis repetendo provinciam (!) post mortem Germanici Caesaris quam vivo eo pessmo et / [animo e]t exemplo reliquerat atq(ue) ob id milite Romani inter se concu{cu}rr(er)e coti snt pe/[rspect]a etiam crudelitate{m} unica qui incognita caus{s}a sine consili(i) sententia{m} plurmos / [capitis s]upplicio adfecisset neq(ue) externos tantummodo sed etiam centurionem c(ivem) R(omanum) cruci fixi/[sset qui] militarem disciplinam ab(!) divo Aug(usto) institutam et servatam ab(!) Ti(berio) Caesare Aug(usto) corrup/[isset non] solum indulgendo militibus (!) (h)is qui ipsis praesunt more vetustissmo parerent sed / [etiam do]nativa suo nomine ex fisco principis nostri dando quo facto milites alios Pisonian/[os] alios Caesarianos dici laetatus sit honorando etiam eo(s) qui post (t)alis nominis usurp/[atione]m ipsi paruisse(n)t qui post mortem Germanici Caesaris quoius interitum p(opulus) R(omanus) modo sed / [exte]rae quoq(ue) gentes luxserunt patri optmo et indulgentissmo libellum quo eum accus/[ar]et mittere ausus sit oblitus non tantum venerationis caritatisq(ue) quae principis fili[o d]/[ebe]bantur ceterum humanitatis quoq(ue) quae ultra mortem (!) non pati{un}tur procedere et [cu]/[ius] mortem gavisum esse eum (h)is argumentis senatu appar{a}uerit quod nefaria sacrificia a[b eo]/ [fa]cta quod naves quibus veheba{n}tur (!) sint quod reclusert deorum immortalium temp[la] / [qu]ae totius imperii Romani constantissma pietas clauserat e(iu)sdemq(ue) habitus animi argu[me]/[n]tum fuerit quod dedisse(t) congiarium ei qui nuntiaverit sibi de morte Germanici Caesaris [pro]/batum(que) sit frequenter{q} convivia habuisse eum is ipsis diebus quibus de morte Germanici ei [nu]/ntiatum erat numen quoq(ue) divi Aug(usti) violatum esse ab eo arbitrari senatum omni honore [qui a]/ut memoriae eius aut imagins quae antequam in deorum numerum referretur ei r[eddi]/tae erant habeba{n}tur detracto quas ob res arbitrari senatum non optulisse e[um se] / deitae poenae sed maiori et quam inminre{m} sibi ab(!) pietate et severitate iudic[anti]/um intellegeba{n}t subtraxisse itaq(ue) iis poenis quas a semet ipso exegisset adicer[e ne] / luctus mortis eius caus{s}a a feminis quibus {e}is more si hoc senatus consultum factum [non es]/set lugendus esset susciperetur utiq(ue) statuae et imagines Cn(aei) Pisonis patris quae ubique posi[tae essent] / tollerentur recte et ordine facturos qui quandoq(ue) familiae Calpurniae essent quive eam [familiam] / cognatione adfinitateve contingerent si dedissent operam si quis eius genti(s) aut quis eo[rum qui cog]//[natus adfinisve Calpurniae famili]ae fuisset mortus esse(t) (!) ne inter reliquas imagines (!) ex/[equias eorum funerum celebrare solent im]ago Cn(aei) Pisonis patris duceretur neve imaginibus Calpurnia/[e imago eius interponeretur utiq(ue) Cn(aei) Pisonis p]atris nomen tolleretur ex titulo statuae Germanici Caesari(s) / [quam ei sodales Augustales in campo ad aram P]rovidentiae posuissent utiq(ue) bona Cn(aei) Pisonis patris publica/[rentur excepto saltu qui esset in Illyrico] e(um) saltum placere Ti(berio) Caesari Augusto principi nostro cuius a patre / [divo Aug(usto) Cn(aeo) Pisoni patri donatus erat reddi cum is] idcirco dari eum sibi desideras(s)et quod (!) quarum (!) hos saltus contin/[gerent frequenter de iniuriis Cn(aei) Pisonis patris liberto]rumq(ue) et servorum eius qu{a}es{i}ta(e) esse(n)t atq(ue) ob id providendum / [putaret ne postea iure meritoq(ue) socii p(opuli) R(omani) queri po]sse(nt) item senatum memorem clementiae suae iustitiae/[q(ue) atq(ue) animi magnitudinis quas virtutes {qu]as} ab(!) maioribus suis accepisset tum praecipue ab(!) divo Aug(usto) / [et Ti(berio) Caesare Aug(usto) principibus suis didicisset ex bonis C]n(aei) Pisonis patris publicatis aequm humanumq(ue) censer/[e filio eius Pisoni maiori de quo nihil esset dictum qui pri]ncipis nostri q(uaestor) fuisset quem Germanicus quoq(ue) liberalita/t[e sua honorasset qui complura modestiae suae posuisse]t pignora ex quibus sperari posset dissimillm(um) eum patri / su[o futurum donari nomine principis et senatus part]em dimidiam bonorum eumq(ue) cum tanto beneficio obliga/ret[ur recte atq(ue) ordine facturum si praenomen patri]s mutasset M(arco) etiam Pisoni qu(o)i inpunitate(m) senatus / hum[anitati et moderationi principis sui adsensus dand]am esse{t} arbitraretur quo facilius inviolatum sena/tus ben[eficium ad eum perveniret alteram partem dimidi]am bonorum paternorum dari ita ut ex omnibus / bonis qu[ae decreto senatus publicata et concessa iis essent] n(ummum) X(centena milia) dotis nomine Calpurniae Cn(aei) Pisonis f(iliae) item pecu/li(i) nomin[e n(ummum) XXXX(centena milia) daretur item placere uti Cn(aeus) Piso pat]er supra portam Fontinalem quae inaedificasset iun/gendarum [domum privatarum causa ea curatores locorum publicoru]m iudicandorum tollenda dimolienda curarent / quod ad Plancina[e causam pertineret quoi plurima et gravissi]ma crimina obiecta essent quoniam confiteretur se / omnem spem i[n misericordia principis nostri et senatus] habere et saepe princeps noster accurateq(ue) ab eo ordine / petierit ut co[ntentus senatus Cn(aei) Pisonis patris poena uxori ei]us sic uti M(arco) f(ilio) parceret et pro Plancina rogatu matris sua(e) / depreca(tus) s(it) et q[uam ob rem id mater sua inpetrari vellet iustis]sma(s) ab ea causas sibi expositas acceperit senatum arbi/trari et Iuli[ae Aug(ustae) optime de r(e) p(ublica) meritae non partu tantum] modo principis nostri sed etiam multis magnisq(ue) erga cui/usq(ue) ordinis h[omines beneficiis quae cum iure meritoq(ue) plurimum] posse(t) in eo quod a senatu petere deberet parcissme utere/tur eo et pr[incipis nostri summae erga matrem suam pieta]ti suffragandum indulgendumq(ue) esse remittiq(ue) poenam / Plancina[e placere Visellio Karo et Sempronio Basso comitibus] Cn(aei) Pisonis patris et omnium malficiorum soci(i)s ac minis/tris aqua e[t igne interdici oportere ab eo pr(aetore) qui lege maiestatis quaereret] bonaq(ue) eorum ab pr(aetoribus) qui aerario praeesse(n)t venire et in / aerariu[m redigi placere item cum iudicaret senatus omnium par]tium pietatem antecess(iss)e Ti(berium) Caesarem Aug(ustum) principm nos/trum t[anti et tam aequalis doloris eius indicis totiens conspectis quibus eti]am senatus vehementer motus sit magnopere rogare / et peter[e ut omnem curam quam in duos quondam filios suos partitus] erat ad eum quem haberet converteret sperareq(ue) se/natum [eum qui supersit tanto maiori curae dis immortalibus] fore quanto magis intellegerent omnem spem / futur[am paternae pro r(e) p(ublica) stationis in uno repositam quo nomine d]ebere eum finire dolorem ac restituere patriae suae / non [tantum animum sed etiam voltum qui publicae felicitati co]nveniret item senatum magnopere laudare Iuliae / Aug(ustae) [Drusiq(ue) Caesaris moderationem imitantium principis nostri i]ustitiam quos animadvertere{t} hunc ordinem non / ma[iorem pietatem in Germanicum quam aequitatem in servandis i]ntegris iudici(i)s suis donec de causa Cn(aei) Pisonis patris / cog[nosceretur praestitisse ceterorum quoq(ue) contingentium Germ]anicum Caesarem necessitudine magnopere pro/b[are Agrippinae quam senatui memoriam divi Aug(usti) quoi fuisset prob]atissma et viri Germanici cum quo unica concor/d[ia vixisset et tot pignora edita partu felicissimo eorum qui superesse]nt commendare itemq(ue) Antoniae Germanici / [Caesaris matris quae unum matrimonium Drusi Germ(anici) patris exp]erta sanctitate morum dignam se divo Aug(usto) / [tam arta propinquitate exhibuerit et Liviae sororis Germ(anici) Caesar(is)] de qua optme et avia sua et socer idemq(ue) patrus / [princeps noster iudicaret quorum iudiciis etiam si non contingeret domum eo]rum merito gloriari posset nedum tam con/[iunctis necessitudinibus inligata femina quarum aeq(ue) et dolorem fide]lissmum et in dolore moderatione(m) sena/[tum probare item quod filiorum Germanici puerilis et pra]ecipue in Nerone{m} Caesare{m} iam etiam / [iuvenis dolor amisso patre tali itemq(ue) fratris Ti(beri) Germ(anici) non e]xcsserit modum probabilem iudicare / [senatum referendum quidem esse acceptum maxime disciplinae avi eorum et pa]trui et Iuliae Aug(ustae) sed tam(en) ipsorum quoque no/[mine laudandum existimaret item equestris ordinis curam et i]ndustriam unic senatui probari quod / [fideliter intellexsisset quanta res et quam ad omnium salutem pietate]mq(ue) pertinens ageretur et quod frequenti/[bus acclamationibus affectum animi sui et dolorem de principis nostri] fili(i)q(ue) eius iniuri(i)s ac pro r(ei) p(ublicae) utilitate testa/[tus sit plebem quoq(ue) laudare senatum quod cum equestri ordine consen]serit pietatemq(ue) suam erga principem / [nostrum memoriamq(ue) filii eius significaverit et cum effusissimis studiis ad re]praesentandam Cn(aei) Pisonis patris / [ab semet ipsa accensa esset regi tamen exemplo equestris ordinis a principe] nostro (!) sit item senatum probare eo/[rum militum fidem quorum animi frustra sollicitati essent scelere Cn(aei) Pisoni]s patris omnesq(ue) qui (!) auspici(i)s et im/[perio principis nostri milites essent quam fidem pietatemq(ue) domui Aug(ustae) praestarent eam spe]rare perpetuo praestaturos / [cum scirent salutem imperii nostri in eius domus custodia positam esse senatum a]rbitrari eorum curae atq(ue) offi/[cii esse ut aput eos ii qui quandoq(ue) eis praeessent plurimum auctoritatis haberent qui fidelissim]a pietate salutare huic urbi im/[perioq(ue) p(opuli) R(omani) nomen Caesarum coluissent et quo facilius totius actae rei ordo posterorum m]emoriae tradi posset atque i{s} sci/[rent quid et de singulari moderatione Germ(anici) Caesa(ris) et de sceleribus Cn(aei) Pisonis patris senat]us iudicasset placere uti oratio / [quam recitasset princeps noster itemq(ue) haec senatus consulta in aere incisa quo loco Ti(berio) Caes(ari) Aug(usto) videretu]r ponere(n)tur utiq(ue) hoc s(enatus) c(onsultum) in / [cuiusque provinciae celeberrima urbe eiusque in urbis ipsius celeberrimo loco in aere incisum figere]{n}tur itemq(ue) hoc s(enatus) c(onsultum) in hiber/[nis cuiusq(ue) legionis ad signa figeretur censuerunt in senatu fuerunt CCCI hoc s(enatus) c(onsultum) factu]m est per relationem solum / [Ti(berius) Caesar Aug(ustus) trib(unicia) potestate XXII manu mea scripsi velle me hoc s(enatus) c(onsultum) quod est factum IIII Idus Decem(bres) Cotta et M]essal(l)a co(n)s(ulibus) referente me scrip/[tum manu Auli q(uaestoris) mei in tabellis XIIII referri in tabulas publicas]